Biciklistički turizam, poznat još i kao cikloturizam, je jedan od najbrže rastućih segmenata turističke industrije na globalnom nivou, koji donosi značajne ekonomske, ekološke i zdravstvene benefite. Ovaj vid turizma privlači sve veći broj putnika koji žele da istraže destinacije na održiv način, uživajući u prirodnim ljepotama i kulturnim znamenitostima. Dok Evropa prednjači u razvoju cikloturizma sa razvijenom infrastrukturom i ogromnim tržišnim potencijalom, biciklistički turizam sve više dobija na značaju i u Sjedinjenim Američkim Državama, Japanu, ali i na Balkanu, gdje zemlje poput Slovenije, Hrvatske i Srbije ulažu u razvoj urbane, ali i ruralne, biciklističke infrastrukture.
Evropa je daleko ispred ostalih kontinenata kada je riječ o biciklističkom turizmu, sa tržištem vrijednim 44 milijarde evra godišnje i više od 2,3 milijarde biciklističkih putovanja. Ključni faktor uspjeha je mreža EuroVelo, koja obuhvata više od 90.000 kilometara biciklističkih ruta, povezujući države širom kontinenta. Na našu sreću, ali još uvijek i praznu nadu, kroz Crnu Goru prolazi EuroVelo 8, tzv. Mediteranska ruta koja vodi od Kadiza u Španiji do Kipra obodom Sredozemnog mora.
Zemlje poput Njemačke, Francuske, Holandije i Danske su pioniri u razvoju biciklističke infrastrukture. Na primjer, Njemačka godišnje ostvaruje 5,4 milijarde evra prihoda od biciklističkog turizma, dok u Francuskoj ta brojka iznosi 2 milijarde evra. Popularne rute poput Dunavske biciklističke rute (EuroVelo 6), Loare na biciklu i mnoge druge privlače stotine hiljada cikloturista godišnje. Biciklistički turizam u SAD-u nije toliko razvijen kao u Evropi, ali bilježi značajan rast, sa tržištem vrijednim 133 milijarde dolara godišnje, od čega 83 milijarde dolara dolazi od cikloturizma. Najpoznatije rute uključuju Great Divide Mountain Bike Route (4.400 km) i Pacific Coast Route (3.600 km). Japan ima preko 14.000 kilometara biciklističkih staza, a biciklistički turizam generiše 6 milijardi dolara godišnje. Najpoznatija ruta je Šimanami Kaido (70 km), koja povezuje Honšu i Šikoku preko niza ostrva. Biciklistički turizam u Japanu posebno je popularan među domaćim turistima, ali raste i interes stranih posjetilaca.
Grafikon: market.us – Globalno cikloturističko tržište
Balkan postaje sve popularnija destinacija za biciklistički turizam, sa raznolikim pejzažima, kulturnim znamenitostima i povoljnim klimatskim uslovima. Iako biciklistička infrastruktura nije na nivou zapadne Evrope, pojedine zemlje prave značajne pomake u razvoju cikloturizma.
Slovenija ima preko 4.000 kilometara biciklističkih staza, sa popularnim rutama kao što su Alpsko-Jadranska biciklistička ruta, Logarska dolina i Pohorske MTB staze. Ljubljana je jedna od najbiciklističkijih prijestonica Evrope, sa razvijenom mrežom biciklističkih saobraćajnica i velikim brojem cikloturista. Po mnogim prirodnim, ali i društvenim, karakteristikama je slična Podgorici pa je često koristimo kao uzor za razvoj naše urbane mobilnosti. Tamo postoji preko 300km biciklističkih saobraćajnica sa planom daljeg razvoja. Kod nas deset puta manje. sa tendencijom opadanja. Ali to je neka druga, tužna priča o nerazumijevanju potreba razvoja naših gradova.
Hrvatska je poznata po atraktivnim biciklističkim rutama, naročito u Istri i Dalmaciji. Parenzana, stara željeznička pruga pretvorena u biciklističku stazu, prolazi kroz Hrvatsku, Sloveniju i Italiju. Biciklističke staze na ostrvima poput Hvara i Brača omogućavaju istraživanje primorskih predjela na dva točka. Srbija je postala važna destinacija za bicikliste zahvaljujući EuroVelo 6 ruti, koja prati Dunav od Atlantskog okeana do Crnog mora, prolazeći kroz Beograd i Novi Sad. Biciklističke ture kroz Frušku goru i Stazu vina u Vojvodini postaju sve popularnije. Bosna i Hercegovina nudi brojne planinske rute za bicikliste, uključujući tzv. Ćiru koji ime duguje narodnom imenu parnih lokomotiva, a ona je dio nekadašnje uskotračne željeznice od Sarajeva do Zelenike, zatim Jahorinu, Trebević, Bjelašnicu i Nacionalni park Sutjeska. Sarajevo i Banja Luka ulažu u razvoj biciklističke infrastrukture, ali su i dalje potrebne značajnije investicije da bi se došlo do zadovoljavajućeg efekta na turizam i urbanu mobilnost. Albanija je sve popularnija među biciklistima zbog netaknute prirode i gostoprimstva lokalnog stanovništva. Biciklističke rute duž albanske rivijere, kroz dolinu rijeke Valbone, brojnim nacionalnim parkovima i oko Skadarskog jezera, koje dijeli sa Crnom Gorom, pružaju nevjerovatne pejzaže i autentično iskustvo.
Euro Velo 8 – Mediteranska biciklistička ruta
Crna Gora, sa svojim jedinstvenim spojem planina i obale, ima veliki potencijal za biciklistički turizam. Nacionalni parkovi Durmitor, Skadarsko jezero, Prokletije, Lovćen i Biogradska gora nude spektakularne MTB, gravel, ali i asvaltne staze, dok obala nudi mogućnost kombinovanja biciklizma sa istraživanjem primorskih gradova i ruralnih oblasti, kao ravničarske i brdske ture. Takođe je je interesantna i rijetko naseljena Luštica sa svojim interesantnim pejsažima, maslinjacima i skrivenim uvalama i plažama. Jedna od ključnih ruta u razvoju biciklističkog turizma je ona koja povezuje Stari grad Kotor sa Njegušima i Lovćenom, pružajući biciklistima nezaboravne poglede na Bokokotorski zaliv, a nalazi se na maršruti EuroVelo 8, koja kroz Crnu Goru vodi od graničnog prelaza Kobila do Sukobina, prolazeći i kroz nacionalne parkove Lovćen i Skadarsko jezero . Nažalost, Crna Gora još uvijek nije dorasla značajnijem dohotku od cikloturizma zbog bahatog i indolentnog odnosa institucija koje proteklih decenija ignorišu savremena kretanja u turizmu. Iako kroz Crnu Goru prolaze pomenuta EuroVelo 8, Via Dinarica, Trans Dinarica, te lokalne biciklističke rute čija je markacija započeta prije dvadesetak godina a nikada nije dovršena, kod nadležnih institucija ne postoji svijest o potrebi stvaranja elementarnih uslova za razvoj cikloturizma. Uz uložena simbolična sredstva, reda veličini od nekoliko stotina hiljada evra, kojima bi bile kvalitetno markirane pomenute maršrute, postavljeni digitalni turistički vodiči sa GPS trekovima na sajtovima relevantnih institucija i nastavilo se sa održavanjem i razvijanjem mreže, Crna Gora bi se brzo i lako pozicionirala kao značajan faktor u cikloturizmu.
Ipak, iako je to lako ostvarivo i jeftino, ne treba polagati prevelike nade da će se desiti jer dosadašnja iskustva govore da o tome uglavnom odlučuju osobe iz političkog miljea koje nemaju nikakva znanja o biciklističkom turizmu, a često ni o generalnom, jer zaposedaju funkcije zahvaljujući postizbornim trgovinama a ne zbog znanja i želje da se nešto učini na poboljšanju turističke ponude. Zbog toga ovaj tekst nema ambiciju da probudi savjest donosilaca odluka, već samo da pokaže šta i koliko gubimo čekajući da se po pitanju cikloturizma nešto dogodi samo od sebe, što se još uvijek nigdje i nikada nije desilo.
Naslovna fotografija: wobblyride.com – Trans Dinarica
Izradu teksta podržalo je Ministarstvo saobraćaja i pomorstva Crne Gore kroz projekat “Biciklo je moj izbor”.