Izvještaj Evropske komisije o Crnoj Gori za 2023. godinu, kada je oblast saobraćaja u pitanju, jasno je naglasio obavezu da se crnogorske vlasti odlučnije posvete podsticanju održivog i zelenog transporta.
Na osnovu analize stanja u poglavljima 14 (Saobraćajna politika) i 21 (Transevropske mreže), u Izvještaju se zaključuje da apsolutni prioritet Crne Gore u narednoj godini treba da bude revizija Strategije razvoja saobraćaja 2019-2035. Kako se navodi, potrebno je što prije ažurirati ovaj strateški dokument kako bi se uskladio sa razvojnim prioritetima EU, a posebno sa Strategijom za održivu i pametnu mobilnost za Zapadni Balkan, donešenu od strane Transportne zajednice 2021. godine. Cilj revizije treba da bude strateško usmjerenje ka zelenijim vidovima transporta.
Komisija posebno ističe potrebu da se Crna Gora odmakne od aktuelnog fokusa na drumski saobraćaj, kojem država već godinama pridaje nesrazmjerno veliku važnost. U tom smislu, Komisija se naročito kritički odnosi prema tome što Vlada željeznički koridor, koji ide paralelno uz autoput Bar – Boljare, smatra sporednim u odnosu na novoizgrađenu saobraćajnicu. Zato je neophodno da Crna Gora promijeni način strateškog promišljanja i planiranja, i ovaj putni pravac posmatra kao integralni saobraćajni koridor, sa naglaskom na minimiziranju emisija ugljen-dioksida (CO2) i drugih uticaja na životnu sredinu.
Kada je u pitanju spremnost u poglavlju 14, Komisija procjenjuje da je Crna Gora je između umjerene i dobre pripremljenosti u ovim oblastima. Konkretno, pohvaljena je implementacija inteligentnih transportnih sistema (ITS), ali i ukazano na potrebu za ispunjavanjem preporuka od prošle godine.
Pored revizije Strategije razvoja saobraćaja, Komisija ističe urgentnu potrebu da Crna Gora usvoji novu strategiju poboljšanja bezbjednosti u drumskom saobraćaju 2023-2030. Kako se ističe, realizacija Programa poboljšanja bezbjednosti u drumskom saobraćaju za period 2020-2022. godine donijela je određena poboljšanja u prikupljanju i analizi podataka, ali nije dala očekivane rezultate u pogledu bezbjednosti, jer nije bilo smanjenja broja smrtno stradalih odnosno lica sa teškim tjelesnim povredama u saobraćajnim nezgodama. Pored nužnosti hitnog donošenja nove strategije, Crna Gora takođe treba da uspostavi i posebnu agenciju za bezbjednost drumskog saobraćaja.
U skladu sa pozivom na promjenu strateškog pristupa saobraćaju, Komisija zahtijeva da se za sve veće saobraćajne aglomeracije izrade planovi održive urbane mobilnosti (SUMP), kojima se poštuju ekološki i socijalni standardi, slijedeći praksu EU.
Dodatno, Crna Gora treba da se posveti reformama u oblasti željezničkog saobraćaja, a takođe je hitno potrebno izraditi planove za održivi i racionalni remont željezničke infrastrukture i višegodišnje održavanje.
U pogledu spremnosti u poglavlju 21, u prethodnoj godini je ostvaren ograničen napredak. Komisija i u ovom poglavlju ponavlja potrebu za usklađivanje Strategije razvoja saobraćaja sa Strategijom za održivu i pametnu mobilnost za Zapadni Balkan, a sve u cilju promjene usmjerenja na željeznički saobraćaj, multimodalnost, smanjenje emisija CO2 i drugih štetnih uticaja na životnu sredinu. Takođe se ističe da Crna Gora treba da uskladi svoju zakonsku regulativu sa Transevropskom transportnom mrežom (TEN-T).
Kao i u drugim oblastima, Izvještaj Evropske komisije za poglavlja 14 i 21, koja pripadaju klasteru 4 – Zelena agenda i održiva povezanost, je očekivan. Crna Gora je dobila jasnu mapu puta, koja ukazuje da je podsticanje održivih vidova transporta put kojim država treba da ide. U skladu sa time, Crna Gora paralelno sa promjenom strateškog usmjerenja u oblasti saobraćaja treba da pripremi projekte koji odgovaraju ciljevima i prioritetima EU, a posebno zelenim politikama. Jedino tako će država moći da u potpunosti iskoristi sredstva koja su joj na raspolaganju u okviru nedavno predstavljenog Plana rasta i obezbijedi bolji kvalitet života za sve građane.