Predstavnik NVO Biciklo.me, Blažo Crvenica, učestvovao je u studijskoj posjeti organizovanoj u okviru međunarodnog projekta CycleRight, koja je održana u letonskom gradu Liepaja i regionu Kurzeme 17. i 18. juna 2025. godine. Ova posjeta bila je prilika da se kroz razmjenu iskustava sagleda uloga biciklizma u savremenom urbanom razvoju, klimatskim politikama i održivom turizmu.
Liepaja, treći po veličini grad u Letoniji, istakla se kao primjer grada koji ambiciozno razvija biciklističku infrastrukturu s ciljem smanjenja emisije štetnih gasova i jačanja lokalne privrede kroz održive vidove mobilnosti. Studijska posjeta omogućila je učesnicima da se upoznaju sa razvojnim planovima grada, konkretnim mjerama u oblasti urbane mobilnosti, kao i sa izazovima koji prate implementaciju održivih rješenja u praksi.
Grad Liepaja se oslanja na strateške dokumente poput Plana održive urbane mobilnosti (SUMP) i koristi inovativne pristupe u planiranju infrastrukture, sa ciljem da do 2030. godine značajno poveća udio biciklističkog saobraćaja. U tom smislu, grad ulaže u sigurnije raskrsnice, bolju povezanost staza i kampanje usmjerene na promjenu ponašanja građana.
Jedan od najzapaženijih segmenata studijske posjete u Liepaji bila je vožnja biciklom duž dionica EuroVelo 10 i 13. Ruta EuroVelo 13 – poznata i kao “Ruta Gvozdene zavjese” – istaknuta je kroz predavanje njenog osnivača Michaela Cramera, koji je govorio o istorijskom i kulturnom značaju ove trase. Praktični dio obuhvatio je biciklističku turu od centra Liepaje do Bernatija, gdje je 2024. izgrađena nova pješačko-biciklistička staza duž magistralnog puta, značajno unaprijedivši bezbjednost biciklista. Ruta EuroVelo 13 jedina je koja nosi status Kulturne rute Savjeta Evrope, priznanje koje joj je dodijeljeno 2019. godine. Ona se u Letoniji proteže duž čitave obale Baltičkog mora u dužini od preko 550 kilometara, a ovaj status potvrđuje njen značaj za evropsku kulturnu i istorijsku baštinu.
U Letoniji se takođe intenzivno razvija i mreža “zelenih staza” – nekadašnjih željezničkih pruga i kanala koji su pretvoreni u bezbjedne i pristupačne rute za pješačenje i vožnju bicikla. Do sada je izgrađeno oko 500 km ovih staza zahvaljujući podršci lokalnih samouprava, privatnog i javnog sektora, a njihova dalja ekspanzija planira se i u regionu Kurzeme, kao dio EuroVelo mreže.
Jedan od najzapaženijih segmenata posjete bila je vožnja biciklom duž dionica EuroVelo 10 i 13. Posebno se istakla ruta EuroVelo 13 – poznata i kao „Ruta Gvozdene zavjese” – o kojoj je govorio njen osnivač Michael Cramer, naglasivši istorijski i kulturni značaj trase. Učesnici su obišli i novu pješačko-biciklističku stazu izgrađenu 2024. godine duž magistralnog puta od centra Liepaje do Bernatija. EuroVelo 13 jedina je ruta sa statusom Kulturne rute Savjeta Evrope, dodijeljenim 2019. godine, a u Letoniji se prostire duž čitave obale Baltičkog mora, u dužini od preko 550 kilometara.
U Letoniji se intenzivno razvija i mreža tzv. „zelenih staza” – nekadašnjih željezničkih pruga i kanala pretvorenih u bezbjedne i pristupačne rute za pješačenje i vožnju bicikla. Do sada je izgrađeno oko 500 km ovih staza, uz podršku lokalnih samouprava, privatnog i javnog sektora. Planira se i njihovo proširenje na region Kurzeme, kao dio EuroVelo mreže.
Drugog dana studijske posjete, učesnici su obišli Karostu – nekadašnju vojnu luku koja se transformiše u pristupačno naselje zahvaljujući razvoju sveobuhvatne biciklističke mreže. Takođe su posjetili bivšu fabriku „Liepājas metalurgs“, koja se transformiše u Zeleni industrijski park. Partneri su obišli gradilišta osam novih ulica s biciklističkom infrastrukturom, koje doprinose privlačenju investicija i jačanju lokalne ekonomije kroz održivu mobilnost.
Tokom obilaska terena, uz podršku Evropske biciklističke federacije, identifikovani su primjeri dobre prakse – poput staza odvojenih zelenim pojasom drveća, jasno obilježenih traka i inovativnih rješenja kao što je travnata podloga između tramvajskih šina, kako bi se smanjio efekat urbanog toplotnog ostrva. Međutim, ukazano je i na izazove – neravne i grube površine, zbunjujuću signalizaciju i neadekvatne elemente uz staze poput žardinjera sa oštrim ivicama. Pozitivno je ocijenjena dostupnost biciklističkog parkiranja i prirodna hladovina koju pružaju stari drvoredi.
Učešće u ovakvim razmjenama znanja i iskustava od izuzetnog je značaja za jačanje kapaciteta i partnerstava sa evropskim organizacijama koje dijele viziju održive urbane mobilnosti. Iskustva iz Liepaje biće dragocjena za dalji rad naše organizacije na unapređenju biciklističkih politika u Crnoj Gori.
Detaljan izvještaj o ovoj posjeti dostupan je na zvaničnoj stranici projekta CycleRight: https://www.interregeurope.eu/cycleright/news-and-events/news/climate-goals-cultural-tourism-boost-cycling-in-liepaja
Naslovna fotrografija: interregeurope.eu/cycleright
Projekat CycleRight usmjeren je na unapređenje politika održive urbane mobilnosti kroz razmjenu dobrih praksi i znanja o biciklističkim infrastrukturnim rješenjima koja su pristupačna, bezbjedna i otporna na klimatske promjene.
Ovaj četvorogodišnji projekat Biciklo.me sprovodi zajedno sa 11 partnera iz različitih djelova Evrope u okviru programa međuregionalne saradnje Interreg Europe. U Crnoj Gori, projekat sufinansira Ministarstvo za regionalno-investicioni razvoj i saradnju sa nevladinim organizacijama. Projekat je počeo 1. aprila 2024. godine i trajaće do 30. juna 2028.